Zakaz reklamy bije w pacjentów i właścicieli aptek

Komisja Europejska stoi na stanowisku, że obowiązujący w Polsce zakaz reklamy jest niezgodny z unijnym prawem i zobligowała polski rząd do usunięcia uchybień legislacyjnych tym zakresie. Polskie przepisy nie mają precedensu w krajach UE i prowadzą do szeregu negatywnych skutków społecznych – czytamy w pierwszej części raportu dotyczącego barier na polskim rynku aptecznym, autorstwa Kancelarii Tomasik Jaworski.

Przypomnijmy, że zgodnie z polskimi przepisami (art. 94a ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne)  „Zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego”.

Praktyka funkcjonowania zakazu, z uwagi na brzmienie przepisu oraz literalną i rygorystyczną wykładnię przyjętą przez organy inspekcji farmaceutycznej oraz sądy administracyjne, doprowadziła do uznania za reklamę jakiejkolwiek formy komunikacji czy pozytywnego „wyróżniania się apteki”, mogącej (choćby potencjalnie) skutkować zwiększeniem w niej sprzedaży (niezależnie od rzeczywistego celu działania apteki).W konsekwencji, odrzucono istotę funkcjonowania apteki, traktując usługi farmaceutyczne czy działania zwiększające dostęp pacjentów do leków, jako służące jedynie zwiększaniu sprzedaży. W efekcie powyższy przepis nie stanowi li tylko zakazu reklamy, lecz w praktyce jest on zakazem jakiejkolwiek komunikacji dotyczącej apteki i działań przez nią prowadzonych – czytamy w raporcie „APTEKA DLA PACJENTA”, przygotowanym przez kancelarię Tomasik Jaworski. Problemy zakazu reklamy aptek w kontekście prawa polskiego i europejskiego, oraz jego skutków dla polskich pacjentów omówione są w pierwszej  z publikowanych części raportu: „Faktyczny zakaz komunikacji na temat usług prozdrowotnych w aptekach”.

– Obowiązujący zakaz oraz praktyka administracyjno – sądowa doprowadziły do zaniechania lub znacznego ograniczenia działań prozdrowotnych, do których apteka, jako placówka zdrowia publicznego jest z istoty uprawniona, a wręcz zobowiązana. W konsekwencji zakazane jest komunikowanie czy informowanie o akcjach promujących zdrowie, akcjach profilaktycznych związanych z np. pomiarem ciśnienia czy poziomu cukru oraz opiece farmaceutycznej czy innych usługach farmaceutycznych świadczonych w aptece (np. przegląd leków przed wyjazdem na wakacje) – mówi adwokat Bartłomiej Sasin, współautor raportu. – Programy te zostały zamknięte, a apteki i instytucje w nich uczestniczące ukarane. Sztandarowym przykładem tego typu skutków działania regulacji jest uniemożliwienie aptekom udziału w rządowym programie Karta Dużej Rodziny, w ramach którego rodziny wielodzietne (3 lub więcej dzieci) otrzymują zniżki na zakup szeregu towarów i usług. Sytuacja ta, naszym zdaniem, godzi
w podstawowe prawa pacjenta, odbiera mu bowiem możliwość obniżania kosztów zakupu leków i korzystania z szeregu usług – dodaje Sasin.

Warto w tym kontekście wspomnieć o groteskowych decyzjach inspekcji farmaceutycznej, które dotyczyły m.in.: zakazu informowania o możliwości wypożyczenia w aptece nebulizatora, władaniu przez personel apteki językiem litewskim czy angielskim, zakazu informowania o metodach płatności dostępnych w aptece (np. kartą płatniczą czy bonem) czy realizacji kart ubezpieczenia lekowego.

Podobna praktyka oraz rozwiązania prawne, w zakresie prowadzenia komunikacji z pacjentem, odbiegają od standardów europejskich. W żadnym innym państwie UE nie obowiązuje całkowity zakaz reklamy aptek.

INFORMACJA O MOŻLIWOŚCI REKLAMOWANIA APTEK W 10 PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE (WLICZAJĄC W TO WIELKĄ BRYTANIĘ), KTÓRE PRZEZNACZAJĄ NAJWIĘCEJ NAKŁADÓW FINANSOWYCH NA SŁUŻBĘ ZDROWIA ORAZ W KRAJACH GRUPY WYSZECHRADZKIEJ.

Kraj	Regulacje dotyczące reklamy aptek kierowanej do publicznej wiadomości
Austria	Brak zakazu: Reklama aptek jest dozwolona. Przepisy wprowadzają jednak pewne ograniczenia. Nie może być ona nachalna lub wprowadzająca w błąd. Działania marketingowe nie mogą naruszać godności zawodu farmaceuty. Wymogiem jest również wyraźne oznaczenie przekazu, jako reklamy.
Belgia	Brak zakazu. Apteki mogą się reklamować, pod warunkiem, że nie naruszają zasad zdrowia publicznego oraz zasad wykonywania zawodu farmaceuty.
Czechy	Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne (takie jak pomiar ciśnienia, poziomu cholesterolu we krwi, ciśnienia krwi czy BMI).
Dania	Brak zakazu. Duńskie prawo pozwala na reklamę usług zdrowotnych. Taka reklama musi być obiektywna, nie może wprowadzać w błąd odbiorcy np. poprzez powoływanie się na fałszywe informacje, musi pozwalać na identyfikację nadawcy.
Francja	Brak zakazu. Reklama aptek jest dozwolona pod określonymi szczegółowymi warunkami. Przepisy regulują dozwolony zakres informacji, jakie mogą podawać apteki.
Hiszpania	Brak zakazu. Reklama aptek nie jest zabroniona przez ustawodawstwo państwowe.
Holandia	Brak zakazu. Reklama aptek powinna być prowadzona zgodnie z ogólnymi zasadami przepisami dotyczącymi reklamy.
Niemcy	Brak zakazu. Reklama jest dozwolona. Farmaceuci mogą reklamować swoje usługi za pośrednictwem ulotek, w Internecie czy też w radiu. Reklama taka nie powinna jednak spełniać jedynie swojego marketingowego charakteru, pomijając przy tym interes i potrzeby jej odbiorcy, jako pacjenta. Ponadto obowiązuje ogólny zakaz wpływania przez apteki na pacjentów dla własnych korzyści.
Polska	Zakaz reklamy aptek i ich działalności zgodnie z którym jedynie informacje adresowe i godziny otwarcia nie są traktowane jak reklama. Brak jasnych zapisów oznacza, że apteki nie mają możliwości informowania pacjentów o dodatkowych, świadczonych przez nie usługach.
Słowacja	Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne.
Szwecja	Brak zakazu. Reklama aptek powinna być prowadzona zgodnie z ogólnymi zasadami przepisami dotyczącymi reklamy.
Węgry	Brak zakazu. Informacje o działaniach z obszaru opieki farmaceutycznej nie są traktowane, jako reklama. Zabrania się prowadzenia działań zmierzających do zachęcenia pacjentów do zwiększenia zakupu leków refundowanych lub leków z przepisu lekarza. Apteki mają prawa udzielania rabatów pacjentom wyłącznie na leki nierefundowane. Zachętą do udziału i korzystania z usług z obszaru opieki farmaceutycznej nie może być żadna rzeczowa korzyść materialna (np. prezenty) oferowana przez  aptekę lub inną firmę z apteką współpracującą.
Wielka Brytania	Brak zakazu. Reklama jest dozwolona, ale musi być zgodna z ogólnie obowiązującym prawem reklamowym, stanowionym przez Advertising Standards Authority. Nie wolno reklamować usług świadczonych przez apteki i finansowanych przez NHS, choć dopuszcza się przekazywanie do publicznej wiadomości informacji, jakiego rodzaju usługi świadczy apteka.
Włochy	Brak zakazu. Reklama aptek jest dozwolona, jednak z pewnymi ograniczeniami. Reklama musi być musi być dokładna, wiarygodna, nie może wprowadzać w błąd i działać na szkodę obywateli i ich interesów. W praktyce dozwolone jest rozpowszechnianie ulotek, plakatów itp. tak w aptece jak i poza nią.

INFORMACJA O MOŻLIWOŚCI REKLAMOWANIA APTEK W KRAJACH GRUPY WYSZEHRADZKIEJ

Kraj	Regulacje dotyczące reklamy aptek kierowanej do publicznej wiadomości
Czechy	Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne (takie jak pomiar ciśnienia, poziomu cholesterolu we krwi, ciśnienia krwi czy BMI).
Polska	Zakaz reklamy aptek i ich działalności zgodnie z którym jedynie informacje adresowe i godziny otwarcia nie są traktowane jak reklama. Brak jasnych zapisów oznacza, że apteki nie mają możliwości informowania pacjentów o dodatkowych, świadczonych przez nie usługach.
Słowacja	Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne.
Węgry	Brak zakazu. Informacje o działaniach z obszaru opieki farmaceutycznej nie są traktowane, jako reklama. Zabrania się prowadzenia działań zmierzających do zachęcenia pacjentów do zwiększenia zakupu leków refundowanych lub leków z przepisu lekarza. Apteki mają prawa udzielania rabatów pacjentom wyłącznie na leki nierefundowane. Zachętą do udziału i korzystania z usług z obszaru opieki farmaceutycznej nie może być żadna rzeczowa korzyść materialna (np. prezenty) oferowana przez aptekę lub inną firmę z apteką współpracującą.

Receptą na uzdrowienie sytuacji jest prosta. Konkretne, zawarte w raporcie rozwiązania to m.in.: wprowadzenie obowiązku informowania przez każdą aptekę o zakresie świadczonych przez nią usług czy wyeliminowanie barier ograniczających swobodę dialogu i komunikacji z pacjentem poprzez wyłączenie spod zakazu reklamy aptek aktywności realizujących funkcję apteki, jako placówki ochrony zdrowia. Dzięki temu polscy farmaceuci mogliby wspierać pacjentów w celu uzyskania najwyższej jakości i efektywności profilaktyki i leczenia.

– Jest to istotne zwłaszcza w kontekście procedowanej właśnie Ustawy o zawodzie farmaceuty, która wprowadza możliwość świadczenia opieki farmaceutycznej oraz nowych usług farmaceutycznych w tych aptekach, które się na to zdecydują. Jeśli będą chciały o tym poinformować pacjentów, wpadną pod dzisiejszą gilotynę zakazu – mówi Bartłomiej Sasin.

Czas na odpowiedź, w którym polski rząd powinien odpowiedzieć Komisji Europejskiej w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego dotyczącego całkowitego zakazu reklamy aptek w Polsce, mija w  październiku. W przypadku braku porozumienia, sprawa zostanie skierowana do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Cześć pierwsza raportu: „Faktyczny zakaz komunikacji na temat usług prozdrowotnych w aptekach” do pobrania tutaj