Komisja Europejska stoi na stanowisku, że obowiązujący w Polsce zakaz reklamy jest niezgodny z unijnym prawem i zobligowała polski rząd do usunięcia uchybień legislacyjnych tym zakresie. Polskie przepisy nie mają precedensu w krajach UE i prowadzą do szeregu negatywnych skutków społecznych – czytamy w pierwszej części raportu dotyczącego barier na polskim rynku aptecznym, autorstwa Kancelarii Tomasik Jaworski.
Przypomnijmy, że zgodnie z polskimi przepisami (art. 94a ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne) „Zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego”.
Praktyka funkcjonowania zakazu, z uwagi na brzmienie przepisu oraz literalną i rygorystyczną wykładnię przyjętą przez organy inspekcji farmaceutycznej oraz sądy administracyjne, doprowadziła do uznania za reklamę jakiejkolwiek formy komunikacji czy pozytywnego „wyróżniania się apteki”, mogącej (choćby potencjalnie) skutkować zwiększeniem w niej sprzedaży (niezależnie od rzeczywistego celu działania apteki).W konsekwencji, odrzucono istotę funkcjonowania apteki, traktując usługi farmaceutyczne czy działania zwiększające dostęp pacjentów do leków, jako służące jedynie zwiększaniu sprzedaży. W efekcie powyższy przepis nie stanowi li tylko zakazu reklamy, lecz w praktyce jest on zakazem jakiejkolwiek komunikacji dotyczącej apteki i działań przez nią prowadzonych – czytamy w raporcie „APTEKA DLA PACJENTA”, przygotowanym przez kancelarię Tomasik Jaworski. Problemy zakazu reklamy aptek w kontekście prawa polskiego i europejskiego, oraz jego skutków dla polskich pacjentów omówione są w pierwszej z publikowanych części raportu: „Faktyczny zakaz komunikacji na temat usług prozdrowotnych w aptekach”.
– Obowiązujący zakaz oraz praktyka administracyjno – sądowa doprowadziły do zaniechania lub znacznego ograniczenia działań prozdrowotnych, do których apteka, jako placówka zdrowia publicznego jest z istoty uprawniona, a wręcz zobowiązana. W konsekwencji zakazane jest komunikowanie czy informowanie o akcjach promujących zdrowie, akcjach profilaktycznych związanych z np. pomiarem ciśnienia czy poziomu cukru oraz opiece farmaceutycznej czy innych usługach farmaceutycznych świadczonych w aptece (np. przegląd leków przed wyjazdem na wakacje) – mówi adwokat Bartłomiej Sasin, współautor raportu. – Programy te zostały zamknięte, a apteki i instytucje w nich uczestniczące ukarane. Sztandarowym przykładem tego typu skutków działania regulacji jest uniemożliwienie aptekom udziału w rządowym programie Karta Dużej Rodziny, w ramach którego rodziny wielodzietne (3 lub więcej dzieci) otrzymują zniżki na zakup szeregu towarów i usług. Sytuacja ta, naszym zdaniem, godzi
w podstawowe prawa pacjenta, odbiera mu bowiem możliwość obniżania kosztów zakupu leków i korzystania z szeregu usług – dodaje Sasin.
Warto w tym kontekście wspomnieć o groteskowych decyzjach inspekcji farmaceutycznej, które dotyczyły m.in.: zakazu informowania o możliwości wypożyczenia w aptece nebulizatora, władaniu przez personel apteki językiem litewskim czy angielskim, zakazu informowania o metodach płatności dostępnych w aptece (np. kartą płatniczą czy bonem) czy realizacji kart ubezpieczenia lekowego.
Podobna praktyka oraz rozwiązania prawne, w zakresie prowadzenia komunikacji z pacjentem, odbiegają od standardów europejskich. W żadnym innym państwie UE nie obowiązuje całkowity zakaz reklamy aptek.
INFORMACJA O MOŻLIWOŚCI REKLAMOWANIA APTEK W 10 PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE (WLICZAJĄC W TO WIELKĄ BRYTANIĘ), KTÓRE PRZEZNACZAJĄ NAJWIĘCEJ NAKŁADÓW FINANSOWYCH NA SŁUŻBĘ ZDROWIA ORAZ W KRAJACH GRUPY WYSZECHRADZKIEJ.
| Kraj | Regulacje dotyczące reklamy aptek kierowanej do publicznej wiadomości |
| Austria | Brak zakazu: Reklama aptek jest dozwolona. Przepisy wprowadzają jednak pewne ograniczenia. Nie może być ona nachalna lub wprowadzająca w błąd. Działania marketingowe nie mogą naruszać godności zawodu farmaceuty. Wymogiem jest również wyraźne oznaczenie przekazu, jako reklamy. |
| Belgia | Brak zakazu. Apteki mogą się reklamować, pod warunkiem, że nie naruszają zasad zdrowia publicznego oraz zasad wykonywania zawodu farmaceuty. |
| Czechy | Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne (takie jak pomiar ciśnienia, poziomu cholesterolu we krwi, ciśnienia krwi czy BMI). |
| Dania | Brak zakazu. Duńskie prawo pozwala na reklamę usług zdrowotnych. Taka reklama musi być obiektywna, nie może wprowadzać w błąd odbiorcy np. poprzez powoływanie się na fałszywe informacje, musi pozwalać na identyfikację nadawcy. |
| Francja | Brak zakazu. Reklama aptek jest dozwolona pod określonymi szczegółowymi warunkami. Przepisy regulują dozwolony zakres informacji, jakie mogą podawać apteki. |
| Hiszpania | Brak zakazu. Reklama aptek nie jest zabroniona przez ustawodawstwo państwowe. |
| Holandia | Brak zakazu. Reklama aptek powinna być prowadzona zgodnie z ogólnymi zasadami przepisami dotyczącymi reklamy. |
| Niemcy | Brak zakazu. Reklama jest dozwolona. Farmaceuci mogą reklamować swoje usługi za pośrednictwem ulotek, w Internecie czy też w radiu. Reklama taka nie powinna jednak spełniać jedynie swojego marketingowego charakteru, pomijając przy tym interes i potrzeby jej odbiorcy, jako pacjenta. Ponadto obowiązuje ogólny zakaz wpływania przez apteki na pacjentów dla własnych korzyści. |
| Polska | Zakaz reklamy aptek i ich działalności zgodnie z którym jedynie informacje adresowe i godziny otwarcia nie są traktowane jak reklama. Brak jasnych zapisów oznacza, że apteki nie mają możliwości informowania pacjentów o dodatkowych, świadczonych przez nie usługach. |
| Słowacja | Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne. |
| Szwecja | Brak zakazu. Reklama aptek powinna być prowadzona zgodnie z ogólnymi zasadami przepisami dotyczącymi reklamy. |
| Węgry | Brak zakazu. Informacje o działaniach z obszaru opieki farmaceutycznej nie są traktowane, jako reklama. Zabrania się prowadzenia działań zmierzających do zachęcenia pacjentów do zwiększenia zakupu leków refundowanych lub leków z przepisu lekarza. Apteki mają prawa udzielania rabatów pacjentom wyłącznie na leki nierefundowane. Zachętą do udziału i korzystania z usług z obszaru opieki farmaceutycznej nie może być żadna rzeczowa korzyść materialna (np. prezenty) oferowana przez aptekę lub inną firmę z apteką współpracującą. |
| Wielka Brytania | Brak zakazu. Reklama jest dozwolona, ale musi być zgodna z ogólnie obowiązującym prawem reklamowym, stanowionym przez Advertising Standards Authority. Nie wolno reklamować usług świadczonych przez apteki i finansowanych przez NHS, choć dopuszcza się przekazywanie do publicznej wiadomości informacji, jakiego rodzaju usługi świadczy apteka. |
| Włochy | Brak zakazu. Reklama aptek jest dozwolona, jednak z pewnymi ograniczeniami. Reklama musi być musi być dokładna, wiarygodna, nie może wprowadzać w błąd i działać na szkodę obywateli i ich interesów. W praktyce dozwolone jest rozpowszechnianie ulotek, plakatów itp. tak w aptece jak i poza nią. |
INFORMACJA O MOŻLIWOŚCI REKLAMOWANIA APTEK W KRAJACH GRUPY WYSZEHRADZKIEJ
| Kraj | Regulacje dotyczące reklamy aptek kierowanej do publicznej wiadomości |
| Czechy | Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne (takie jak pomiar ciśnienia, poziomu cholesterolu we krwi, ciśnienia krwi czy BMI). |
| Polska | Zakaz reklamy aptek i ich działalności zgodnie z którym jedynie informacje adresowe i godziny otwarcia nie są traktowane jak reklama. Brak jasnych zapisów oznacza, że apteki nie mają możliwości informowania pacjentów o dodatkowych, świadczonych przez nie usługach. |
| Słowacja | Brak zakazu. Apteki mogę reklamować dodatkowe usługi farmaceutyczne. |
| Węgry | Brak zakazu. Informacje o działaniach z obszaru opieki farmaceutycznej nie są traktowane, jako reklama. Zabrania się prowadzenia działań zmierzających do zachęcenia pacjentów do zwiększenia zakupu leków refundowanych lub leków z przepisu lekarza. Apteki mają prawa udzielania rabatów pacjentom wyłącznie na leki nierefundowane. Zachętą do udziału i korzystania z usług z obszaru opieki farmaceutycznej nie może być żadna rzeczowa korzyść materialna (np. prezenty) oferowana przez aptekę lub inną firmę z apteką współpracującą. |
Receptą na uzdrowienie sytuacji jest prosta. Konkretne, zawarte w raporcie rozwiązania to m.in.: wprowadzenie obowiązku informowania przez każdą aptekę o zakresie świadczonych przez nią usług czy wyeliminowanie barier ograniczających swobodę dialogu i komunikacji z pacjentem poprzez wyłączenie spod zakazu reklamy aptek aktywności realizujących funkcję apteki, jako placówki ochrony zdrowia. Dzięki temu polscy farmaceuci mogliby wspierać pacjentów w celu uzyskania najwyższej jakości i efektywności profilaktyki i leczenia.
– Jest to istotne zwłaszcza w kontekście procedowanej właśnie Ustawy o zawodzie farmaceuty, która wprowadza możliwość świadczenia opieki farmaceutycznej oraz nowych usług farmaceutycznych w tych aptekach, które się na to zdecydują. Jeśli będą chciały o tym poinformować pacjentów, wpadną pod dzisiejszą gilotynę zakazu – mówi Bartłomiej Sasin.
Czas na odpowiedź, w którym polski rząd powinien odpowiedzieć Komisji Europejskiej w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego dotyczącego całkowitego zakazu reklamy aptek w Polsce, mija w październiku. W przypadku braku porozumienia, sprawa zostanie skierowana do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Cześć pierwsza raportu: „Faktyczny zakaz komunikacji na temat usług prozdrowotnych w aptekach” do pobrania tutaj