Jakie wnioski płyną z pilotażu opieki farmaceutycznej z praktykami grupy opieka.farm, do którego zgłosiło się ponad 300 aptek? Czy w polskich aptekach można już wykonywać przeglądy lekowe oraz inne usługi farmaceutyczne? 15 grudnia w Krakowie odbył się Kongres „Opieka Farmaceutyczna od zaraz: Leki i choroby wieku podeszłego”, podczas którego zaprezentowano wyniki trwającego rok pilotażu.
Celem Kongresu była integracja najbardziej zaangażowanych w Polsce farmaceutów i edukacja w oparciu o faktycznie występujące w polskich aptekach problemy lekowe. Wykład inauguracyjny wygłosił mgr farm. Effiom Uman-Ntuk, Prezes Zarządu grupy opieka.farm, który przybliżył słuchaczom jak został zorganizowany pilotaż. Do trwającego 12 miesięcy projektu zgłosiło się ponad 300 aptek, jednak Organizatorzy zakwalifikowali jedynie 170. Kolejne apteki odpadły z pilotażu, ponieważ nie ukończyły szkoleń (30) i nie zamówiło materiałów (36). Finalnie jedynie 83 farmaceutów z 70 placówek aptecznych świadczyło usługi. Wykonano 1 017 zweryfikowanych konsultacji w ramach jednej z 4 usług farmaceutycznych: przegląd lekowy, przegląd domowej apteczki, instruktaż poprawnej obsługi inhalatora i pomiar ciśnienia z farmaceutą.
Effiom Uman-Ntuk zwrócił uwagę, że jedną z większych obaw organizatorów na etapie przygotowywania pilotażu była wątpliwość, czy informacje o prowadzonych w aptece usługach farmaceutycznych nie będą łamały zakazu reklamy aptek. Były na ten temat prowadzone rozmowy z Wojewódzkimi Inspektorami Farmaceutycznymi. Ostatecznie opracowano materiały, które były ascetyczne marketingowo, ale dawały względną pewność, że nie łamią art. 94 a ustawy Prawo farmaceutyczne. Wskazuje to na konieczność nowelizacji tego przepisu w taki sposób, aby informacje dotyczące prowadzenia w aptece fakultatywnych przecież usług farmaceutycznych, nie były traktowane jak reklama. Prelegent ponadto podkreślił, że serializacja leków utrudniła przeprowadzanie instruktażu poprawnej obsługi inhalatora. Wszystkie opakowania produktów leczniczych są obecnie wyposażone w zabezpieczenie chroniące przed otwarciem opakowanie (ATD, ang. anti-tampering device). Wymaga to pozyskania przez apteki inhalatorów pokazowych. Niestety, nie wszyscy producenci chcą je dostarczać. Ku zaskoczeniu organizatorów usługa przeglądu domowej apteczki nie cieszyła się zainteresowaniem. Dla wielu pacjentów to, jakie leki i suplementy diety trzymają w domu jest kwestią bardzo osobistą, wręcz intymną i nie chcą się tym dzielić nawet z farmaceutą.
Podczas pilotażu farmaceuci wykryli setki problemów lekowych związanych z nieprawidłowym stosowaniem leków lub nadużywaniem różnych preparatów. Na tej podstawie opracowano praktyczne wskazówki dotyczące stosowania leków OTC u osoby starszej , które omówił mgr farm. Konrad Tuszyński – Dyrektor ds. naukowych opieka.farm sp. z o. o. Przypomniał on farmaceutom, że nie należy stosować sildenaflu u pacjentów z niedociśnieniem (< 90/50 mm Hg) oraz zwrócił uwagę, że lek ten wchodzi w interakcje z nitratami. Omawiając najnowszą listę leków potencjalnie niewłaściwych u osób starszych (kryteria Beers’a z 2019 r.) wskazał na istotne interakcje opioidów z benzodiazepinami, gabapentyną i pregabaliną. Uczulił także farmaceutów na to, by instruowali pacjentów geriatrycznych o konieczności przyjmowania leków nasennych zawierających zolpidem, zopiklon i zaleplon już po położeniu się do łóżka. Wyjaśnił również jakich porad należy udzielić pacjentowi stosującemu różne krople i maści oczne.
Wśród mówców wygłaszających wykłady podczas Kongresu było dwóch lekarzy medycyny: dr n. med. Jacek Sikora (kardiolog) oraz lek. med. Kasper Uznański (pulmonolog). Obydwaj zwracali uwagę na to, jak ważna jest rola farmaceuty jako ostatniego bastionu w systemie ochrony zdrowia, który może uchronić pacjenta przed błędem lekarza. Dr Sikora stwierdził, że większość błędów lekarskich wynika z pośpiechu. W ciągu 15-20 minut lekarz musi zebrać wywiad, przeprowadzić badanie fizykalne, uzupełnić dokumentację medyczną, wypisać recepty i odpowiedzieć na pytania pacjenta. Dla porównania w Szwecji wizyta u lekarza POZ trwa z założenia 40 minut, a medycy, którzy poświęcają pacjentom mniej czasu mogą liczyć się z karami dyscyplinarnymi. Także Kasper Uznański przyznał, że ze względu na brak czasu lekarz nie jest w stanie tak dobrze wyjaśnić pacjentowi sposobu stosowania inhalatora jak farmaceuta. Pulmonolog zachęcił także zgromadzonych w Krakowie magistrów farmacji do częstszego korzystania z recepty farmaceutycznej. Zwrócił uwagę, że farmaceuci są w stanie zebrać wiarygodny wywiad, ocenić czy potrzeba zastosowania leku jest naprawdę pilna oraz jak duże jest prawdopodobieństwo pozamedycznego wykorzystania leku. W przypadku produktów leczniczych stosowanych przewlekle w astmie jest bardzo ważne, aby pacjent miał lek, a ryzyko zażycia go w celu innym niż leczniczy jest znikome. Jeżeli więc pacjent dokładnie wie jaki konkretnie produkt potrzebuje, w opinii dr Uznańskiego farmaceuta powinien wystawić receptę farmaceutyczną.
Małgorzata Zielonka farmację ukończyła w USA i tam od 15 lat pracuje jako farmaceuta kliniczny i kierownik apteki. Na Kongres „Opieka od Zaraz” przyjechała, by podzielić się tym, jak na problemy lekowe patrzą amerykańscy farmaceuci. Opowiedziała o tym jak wyglądają rozmowy motywacyjne w aptece. Zwróciła uwagę, że np. przy rzucaniu palenia przynoszą one lepsze efekty niż farmakologiczne terapie antynikotynowe. I to pomimo tego, że wychodząc z nałogu palenia pacjenci często potrzebują nawet 6 razy rozpoczynać cykl zmiany nawyków, zanim osiągną sukces, który definiuje się jako więcej niż 12 miesięcy bez zapalenia papierosa. W Polsce, zamiast rozwijać usługę farmaceutyczną wspierająca pacjenta w rzuceniu palenia, próbujemy obecnie wykorzystując środki z Unii Europejskiej reaktywować poradnie antynikotynowe. Niemal wszystkie zniknęły w ostatnich latach z mapy zdrowotnej kraju ze względu na skandalicznie niskie wyceny Narodowego Funduszu Zdrowia. Dla przypomnienia, aptek i punktów aptecznych – czyli potencjalnych miejsc, w których pacjenci pragnący rzucić palenie mogliby otrzymać fachową poradę – jest w Polsce niemal 14 tysięcy.
Bardzo ciekawy był wykład Romana Tomaszewskiego o przeglądach lekowych w Holandii. Prelegent od 5 lat wykonuje zawód farmaceuty właśnie w tym kraju. Co ciekawe, holenderska inspekcja farmaceutyczna wymaga od apteki wykonania 100 przeglądów rocznie. Każdy powinien składać się z 6 etapów: gromadzenie danych o chorym, wywiad farmakoterapeutyczny, analiza farmakoterapeutyczna, opracowanie planu leczenia, ustalenie planu leczenia z lekarzem i pacjentem oraz ewaluacja. W modelu holenderskiej opieki farmaceutycznej bardzo ważna jest współpraca całego zespołu aptecznego. Technicy farmaceutyczni wspierają farmaceutów w gromadzeniu danych o pacjentach, ustalaniu planu leczenia oraz w ewaluacji. Ponieważ łączny czas przeglądu lekowego trwa średnio aż 88 minut, jego koszty są częściowo refundowane aptece. W Holenderskim systemie ochrony zdrowia, ocenianym w Europejskim Konsumenckim Indeksie Zdrowia (ang. Euro Health Consumer Index – EHCI) jako jeden z najlepszych na Starym Kontynencie, nie mamy tak jak w Polsce monopolu NFZ lecz wielu konkurujących ze sobą ubezpieczycieli. Apteka za przeprowadzenie przeglądu lekowego otrzymuje więc w zależności od płatnika od kilkudziesięciu do stu kilkudziesięciu euro.
Kongres „Opieka Farmaceutyczna od zaraz: Leki i choroby wieku podeszłego” udowodnił, że można już w polskich warunkach świadczyć usługi farmaceutyczne. Można się było o tym przekonać nie tylko na sali wykładowej, ale również na stoiskach wystawców. Byli bowiem wśród nich członkowie Związku Pracodawców Aptecznych PharmaNET: Super-Pharm i Dr.Max. Farmaceuci z tych firm pokazywali uczestnikom kongresu jakie usługi farmaceutyczne można świadczyć w ich sieciach aptecznych. Największym zainteresowaniem cieszyły się instruktaże obsługi inhalatorów. Ponadto farmaceuci mogli zapoznać się z aktualnymi ofertami pracy oraz zostawić swoje CV. Dane zgromadzone przez Grupę opieka.farm pokazują, że zarówno pacjenci, jak i farmaceuci, a nawet lekarze w zdecydowanej większości byli zadowoleni z przebiegu i rezultatów pilotażu opieki farmaceutycznej. Podstawowym celem i zadaniem Związku Pracodawców Aptecznych PharmaNET jest wspieranie opieki farmaceutycznej. Wyrażamy zatem nadzieję, że w procedowanym obecnie projekcie ustawy o zawodzie farmaceuty zostaną uwzględnione postulaty Związku związane z uregulowaniem istotnych kwestii z punktu widzenia opieki farmaceutycznej takich jak warunki lokalu czy warunki przetwarzania dokumentacji medycznej. Zasadne także byłoby uzupełnienie katalogu usług farmaceutycznych oraz innych usług związanych z ochroną zdrowia, np. o szczepienia. Jesteśmy przekonani, że gdy znikną bariery legislacyjne, opieka farmaceutyczna stanie się czymś powszechnym w większości polskich aptek, a nie jedynie ciekawostką praktykowaną w wąskiej grupie placówek zakwalifikowanych do pilotażu.
Więcej na: opiekaodzaraz.pl