Na początku lutego Naczelny Sąd Administracyjny wydał sześć wyroków w sprawach związanych z progiem 1% aptek ogólnodostępnych w województwie. Ustne uzasadnienia wyroków wskazywały, że we wszystkich orzeczeniach sąd uznał praktyki inspekcji farmaceutycznej za bezprawne rozszerzenie swoich kompetencji oparte na wykładni contra legem.
Teraz gdy doręczono uzasadnienie pisemne, poznaliśmy całość argumentacji NSA, która nie tylko jednoznacznie wykazuje bezprawność działań inspekcji w tych sprawach, ale również daje ogólne wskazówki jak należy interpretować przepisy dotyczące progu 1% i prowadzić inne postępowania dotyczące zmiany zezwoleń oraz ich cofania.
W obszernym uzasadnieniu Sąd podkreślił między innymi, że przepisy o progu 1% mają zastosowanie wyłącznie w postępowaniach dotyczących wydawania nowych zezwoleń, co wynika z jednoznacznego brzmienia art. 99 ust.3 Prawa farmaceutycznego.
„Z treści art. 99 ust. 3 pkt 2 i 3 p.f. w żaden sposób nie można wyinterpretować, że odnosi się do wyłączenia stosowania jakichkolwiek przepisów, a jedynie wyraża normę uniemożliwiającą udzielanie zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej w określonych w tym przepisie przypadkach. Tymczasem sprawa administracyjna, której dotyczy niniejsze postepowanie, dotyczyła zmiany udzielonego w przeszłości zezwolenia w wyniku jego przejścia na nowy podmiot, a nie udzielenia nowego. Mając na uwadze nakaz działania organów administracji na podstawie przepisów prawa, nie jest dopuszczalne zastosowanie tego przepisu w postępowaniu o innym przedmiocie niż wydanie zezwolenia.”
Ostatnie zdanie cytowanego fragmentu przesądza wyraźnie, że w żadnym postępowaniu innym niż w sprawie o wydanie nowego zezwolenia, przepisu art. 99 ust 3 nie można stosować. Oznacza to, że bezprawne są próby stosowania tego artykułu w postępowaniach innych, takich jak zmiana czy cofnięcie zezwolenia.
NSA podkreślił również, że działania inspekcji miały charakter rozszerzania swoich kompetencji przyznanych ustawą. Przepisy kompetencyjne muszą być wykładane ściśle i nie można ich stosowania rozszerzać:
„Skoro art. 99 ust. 3 p.f. jest to przepis kompetencyjny, bo ustanawia normę adresowaną do organów administracji publicznej, zaś jej dyspozycją jest odmowa wydania nowego zezwolenia na prowadzenie apteki, to nie można tego przepisu stosować w innym postępowaniu. Z zasady legalizmu wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP wynika, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Zgodzie z tą zasadą kompetencji władzy publicznej nie można domniemywać, ani tez interpretować rozszerzająco. Przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie, że przy ustalaniu znaczenia norm o charakterze kompetencyjnym decydujące znaczenie ma wykładnia językowa, w myśl której przy wykładni takich przepisów nie można nadawać im znaczenia wykraczającego poza wnioski płynące z zastosowania niebudzących wątpliwości i metodologicznie poprawnych dyrektyw interpretacyjnych”
Sąd podkreślił również znaczenie zasady swobody gospodarczej i podkreślił, że jej ograniczeń, do jakich z całą pewnością należy art. 99 ust. 3, również nie wolno wykładać rozszerzająco:
„Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zastosowana przez Sąd I instancji w rozpoznawanej sprawie wykładnia art. 99 ust. 3 p.f. jest niewłaściwa, bo sprzeczna z zakazem rozszerzającej wykładni ograniczeń swobody gospodarczej.”
Pisemne uzasadnienie wyroku potwierdza jedynie to, co było już wiadome, że działania inspekcji farmaceutycznej w sprawach 1% naruszały przepisy obowiązującego prawa i miały charakter przekroczenia kompetencji organów władzy publicznej.
W świetle tego wyroku i jego kompleksowego uzasadnienia, widać nie tylko bezprawność praktyk inspekcji, ale również poważne marnotrawstwo środków i czasu, zarówno po stronie inspekcji, jak i przedsiębiorców – stron postępowań. Ustawodawca postawił przed inspekcją farmaceutyczną cały szereg zadań związanych z bezpieczeństwem lekowym pacjentów. Należy zadać retoryczne pytanie, czy można uznać, że organy najbardziej efektywnie realizują ten cel, jeśli tyle czasu i środków poświęcają na działania poza zakresem ich kompetencji.